เคยไหม? เจอปัญหาเครื่องหยุด ผลิตไม่ได้ Product ไม่ตามสเปค… แต่ยิ่งลงมือแก้ ยิ่ง “มั่ว” เพราะขาดข้อมูลที่จำเป็น
.
การวิเคราะห์ปัญหาให้ “ถูกจุด” ต้องเริ่มจาก “การตั้งคำถามให้ถูก” เหมือนหมอวินิจฉัยโรค ถ้าข้อมูลเบื้องต้นไม่ครบ ก็ไม่มีทางรักษาถูกทาง!
.
– 5 คำถามสำคัญ ก่อนเริ่มวิเคราะห์ปัญหา (Checklist ที่ใช้จริงในโรงงาน)

1. Time – เกิดเมื่อไร?

• ปัญหาเกิดช่วง shift ไหน? เกิดทุกวัน หรือบางเวลา?
• ยกตัวอย่าง: ค่าความหนืดของผลิตภัณฑ์สูงผิดปกติเฉพาะรอบกลางคืน = อาจเกี่ยวกับอุณหภูมิแวดล้อม

2. Quantity – เกิดมากหรือน้อย?

• ปริมาณที่ได้รับผลกระทบคือกี่ % ของการผลิตทั้งหมด?
• บางครั้งอาจไม่ใช่ปัญหา process แต่เป็นปัญหา batch-specific

3. Location – เกิดที่ไหนใน process line?

• จุดเกิดเหตุอยู่ก่อน/หลัง unit ใด? เกี่ยวกับ control system หรือ equipment?
• เช่น ปัญหาที่พบหลัง heat exchanger อาจเกี่ยวกับ fouling หรือ flow imbalance

4. Trend – ปัญหาเกิดบ่อยไหม?

• เป็นครั้งแรก หรือเกิดซ้ำๆ? มี pattern หรือ seasonality หรือไม่?
• ข้อมูล trend เป็นเบาะแสสำคัญในการแยก “เหตุการณ์เฉพาะหน้า” กับ “ปัญหาระยะยาว”

5. Change – ก่อนหน้าปัญหาเกิด มีอะไรเปลี่ยนแปลงไหม?

• เปลี่ยนวัตถุดิบ? เปลี่ยน operator? เปลี่ยน setpoint หรือ vendor?
• การเปลี่ยนแปลง” คือ root cause ที่มองข้ามไม่ได้!

Case Example: เครื่อง Centrifugal Pump เกิด vibration สูงผิดปกติหากมีเพียงข้อมูลว่า “Pump vibrate” เราจะไม่รู้จะแก้อะไรก่อน แต่ถ้าเรารู้ว่า:
เวลา: เกิดช่วง start-up ทุกครั้ง
ปริมาณ: เกิดกับ pump ตัวเดียวในหลายตัว
Location: เกิดที่ suction line
Trend: เกิดตั้งแต่เปลี่ยน batch ใหม่
Change: พบว่า batch นี้มีของแข็งปนมากกว่าปกติ
จะนำไปสู่ Root Cause ที่แม่นยำ: Suction line clogging → cavitation